Polski Deutsch

Pomysł na ogród pojawił się w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, z zerową wiedzą rozpoczęło się jego planowanie i dobieranie gatunków. Od samych początku zamiarem było stworzenie czegoś na kształt parku dendrologicznego aniżeli ogrodu zachwycającego urodą mnogością kwiatów, kolorów. Zatem dobór miejsca dla konkretnego gatunku zależy w znacznej mierze od samych wymagań rośliny aniżeli od konkretnego planu późniejszego jego wyglądu.

Początki były bardzo trudne od drobnych kradzieży do znacznie bardziej poważnego problemu jakim był brak znajomości terenu/klimatu. Po czasie okazało się, że część gruntu w znacznej mierze składa się z piachu i jest sukcesywnie zalewana. Kolejnym problemem okazała się zwierzyna podjadająca co smakowitsze kąski zimą, tym samy powodując, że dziesięcioletnie drzewa wyglądają na kilkuletnie. Na szczęście te problemy dało rozwiązać się ogrodzeniem oraz odpowiednim zabezpieczeniem roślin. Jednak pojawił się nowy typ szkodnika: człowiek z kosiarką żyłkową, dla niego plastykowa siatka nie stanowiła problemu. Niestety przez te wydarzenia z ogrodu pozbyliśmy się kilkudziesięciu drzew już całkiem wyrośniętych (1-2m).

Początki nowego wieku ogrodniczą pasje skierowały ku dębom (najstarszy z posadzonych w ogrodzie to Dąb burgundzki 1998), zachwyciła ich różnorodność, o której mało kto w naszym kraju wie. Większość ludzi na hasło „dąb” widzi potężne drzew w stylu „dąb Bartek” oraz charakterystyczny liść dla tego typu gatunków - Dąb szypułkowy (Quercus robur) jak i też Dąb bezszypułkowy (Quercus petraea), najczęściej nierozróżniane. Niektórzy wiedzą jeszcze o dębie czerwonym (Quercus rubra) będącym bardzo popularnym gatunkiem w naszym kraju, który zadomowił się u nas a nawet stanowi zagrożenie dla rodzimych gatunków. Gatunek ten jest często spotykany w miastach jako drzewo alejowe o srebrzystej korze i liściach o ostrych klapach.

Tymczasem dęby to nie tylko tych kilka gatunków wyrastających w potężne drzewa, są takie, które nie osiągają nawet metra wysokości, są i takie, które mają zimozielone liście (tu chyba najbardziej znany to Dąb korkowy), są i takie z liśćmi podobnymi do wierzby, lauru czy też klonu. Poniżej przedstawiam kilka obrazków cupułek, żołędzi oraz liści dębów, które albo rosną w ogrodzie albo rosły aby zademonstrować choć po części ich różnorodność.

Szacuje się, że na Świecie występuje około 600 gatunków dębów jednak co jakiś czas odkrywane są nowe gatunki ( w szczególności: USA – Texas, Meksyk oraz Azja). Dąb jako gatunek występuje głównie na półkuli północnej. Występowanie rozciąga się od klimatu zimnego (Skandynawia, Kanada) do klimatu tropikalnego (Azja, Afryka). Duża różnorodność gatunku powoduje, że rozmnożenie gatunku zachowując jego czystość można uzyskać tylko albo przez rozmnażanie wegetatywne (w przypadku dębów w grę wchodzi praktycznie tylko szczepienie) lub pozyskanie nasion z naturalnych stanowisk. Rośliny pozyskane z nasion pochodzących z kolekcji niestety najczęściej są krzyżówkami (w ogrodzie jest ich kilka). Późniejsze trudność w określeniu z jakim typem krzyżówki mamy do czynienia spowodowały zmianę podejścia do pozyskiwania roślin. Od około 2006 roku większość młodych roślin pochodzi z naturalnych stanowisk od Stanów Zjednoczonych, Kanadę, Hiszpanię, Francję, Włochy, Węgry, Turcję, Cypr, Izrael, Indie, Chiny, Tajwan, Japonię, … ewentualnie z plantacji lub rośliny szczepione.

Wiele ze sprowadzonych gatunków do Polski prawdopodobnie zostało sprowadzone po raz pierwszy i po raz pierwszy zostały sprawdzona wytrzymałość na mrozy tych gatunków. Ciekawostką są zapewne gatunki zimozielone, które w szczególnych przypadkach mogą zimować w naszym kraju. Najbardziej wytrzymałe, uprawiane od lat w naszym klimacie, są mieszańce dębu szypułkowego z dębem ostrokrzewowym (Quercus ilex). Drugim gatunkiem jest właśnie dąb ostrokrzewowy (tu należy przywołać ciekawy okaz we Wrocławskim Ogrodzie Botanicznym), niestety ten dąb ze względu na bardzo szerokie występowanie nie ma za każdym razem takiej samej wytrzymałości na mrozy np. W Gdańskim Ogrodzie Botanicznym sukcesywnie przemarza, podobnie w naszym ogrodzie (inne pochodzenie wrocławskiego okazu wskazują inne liście bardziej lancetowate – wedle szkółkarzy angielskich odmiany bardziej wytrzymałej na mrozy i sadzonej w Anglii).

W ogrodzie, z zimozielonych dębów, bardzo obiecująco zapowiada się Quercus chrysolepis oraz jego bliski krewniak Quercus vacciniifolia - Dąb borówkolistny. Pierwszy z nich to drzewo do 20m porastające góry Meksyku i USA drugi z nich to krzew do 2m wysokości porastający zbocza gór Kalifornii i Oregonu do 3000m wysokości, wytrzymując spadki temperatur do -30 stopni Celsiusza. Pierwszy z nich rośnie w ogrodzie od 2008 roku i przemarza podczas zim, w których temperatura spada poniżej 20 stopni Celsiusza. Drugi z nich na razie oczekuje na wysadzenie do ogrodu (planowane w 2013).

Obecnie zaledwie kilka roślin jest w wieku ponad 10 lat. Większość roślin to rośliny młode w dodatku wolno rosnące, w szczególności te cierpiące od mrozów czy przymrozków. Doskonałą ilustracją może być Dąb Gambela (Quercus gambelli) z arboretum w Rogowie, około 2 metrowe drzewo (w roku 2011) rośnie tam od 1975 roku.

To powoduje, że może na dzień dzisiejszy kolekcja nie imponuje rozmiarami drzew, jednak nie tworzy się ogrodów z myślą tylko o sobie. Ten stan rzeczy pozwala wprowadzić do ogrodu trochę urozmaicenia pod postacią szybciej rosnących gatunków jak brzozy, olchy, świerki, jodły, sosny i inne.

W obecnej chwili od kilku lat, szkółkowanych jest parę gatunków. Część młodych rośliny jest okrywana na zimę w przyszłości (2013-2014) planowane jest wysadzenie takich ciekawych gatunków jak np.

  • Quercus georgiana
  • Quercus laceyi
  • Quercus sadleriana Dąb Sadlera

Pierwszy z nich jest ciekawostką ze względu na dość ograniczony zasięg oraz dużą mrozoodporność określaną na 5 wedle stref USDA (jednak pomiędzy strefami USA a Europejskimi zdaje się być duża rozbieżność, w dodatku nie uwzględniają one jeszcze okresu wegetacji). Drugi jest jednym z przedstawicieli porastających Meksyk (szacuje się, że w Meksyku jest około 200 gatunków w większości endemity) oraz część USA. Ostatni z nich jest bardzo ciekawym gatunkiem potocznie nazywanym jelenim dębem (lub Sadlera). Roślina w naturalnych stanowiskach nie przekracza 1-2m wysokości. Ze względu na nietypowy kształt liści dla Ameryki Północnej a zbliżony do kształtu liści gatunków azjatyckich (kasztanowaty – Castanea) niektórzy sugerują, że jest gatunkiem reliktowym.

W chwili obecnej na stałe (przynajmniej od 2 lat) wysadzone są:

  • Quercus acutissima Dąb japoński
  • Quercus bicolor Dąb dwubarwny
  • Quercus boissieri Dąb boissiera
  • Quercus canariensis Dąb algierski(*)
  • Quercus castaneifolia Dąb kasztanolistny(*)
  • Quercus cerris Dąb burgundzki
  • Quercus coccinea Dąb szkarłatny
  • Quercus dentata Dąb zębaty
  • Quercus ellipsoidalis Dąb hilla
  • Quercus faginea Dąb portugalski
  • Quercus falcata var. pagodaefolia Dąb
  • Quercus gambelii Dąb gambela
  • Quercus garryana Dąb oregoński
  • Quercus ilex Dąb ostrokrzewowoy
  • Quercus ilicifolia Dąb niedźwiedzi
  • Quercus kelloggii Dąb kelloga
  • Quercus libani Dąb libański(*)
  • Quercus lobata Dąb klapowany
  • Quercus lyrata Dąb lirolistny
  • Quercus macranthera Dąb kaukaski
  • Quercus marylandica Dąb
  • Quercus monglica Dąb mongolski
  • Quercus nigra Dąb wodny
  • Quercus nuttallii Dąb nutala
  • Quercus palustris Dąb błotny
  • Quercus phellos Dąb wierzbolistny
  • Quercus pontica Dąb pontyjski
  • Quercus pyrenaica Dąb pirenejski
  • Quercus rhysophylla Dąb nieśplikolistny
  • Quercus robur Dąb szypułkowy
  • Quercus shumardii Dąb shumarda
  • Quercus velutina Dąb barwierski
  • Quersus frainetto Dąb węgierski
Rośliny z (*) mogą być mieszańcami.

Należy wymienić, że w ogrodzie rosną też inne okazy z rodziny bukowatych (Fagaceae):

  • Kasztan (Castanea) – W tym kasztan jadalny.
  • (Castanopsis) – Kilka gatunków na próbę, przemarzają do gruntu co roku.
  • (Chrysolepis) – Gatunek uznawany za ciepłolubny, jednak jeden z dwu rośnie w górach Kalifornii, gdzie temperatura spada poniżej 30 stopni. Planowane wysadzenie młodych siewek w roku 2013.
  • (Colombobalanus) – Gatunek ciepłolubny, brak w ogrodzie.
  • Buk (Fagus) – Kilka gatunków
  • (Formanodendron) - Gatunek ciepłolubny, brak w ogrodzie.
  • (Lithocarpus) – Gatunek umiarkowanie ciepłolubny, przetrwał zaledwie kilka zim.
  • (Trigonobalanus) - Gatunek ciepłolubny, brak w ogrodzie.

Ciekawe linki:

Galeria Sen